Onlangs was er volop aandacht voor de ongekende heropleving van elpees. Dat het ook voor Limburgse artiesten lucratief kan zijn, blijkt uit gesprekken die we hadden met Lesoir, DeWolff en Rowwen Hèze. “Op dit moment is het een vanzelfsprekendheid dat vinyl erbij komt”, aldus Jack Poels.
11 juni 2021, Pierre Oitmann
Vinyl maakt al enkele jaren een opmerkelijke comeback, nadat de grote ronde geluidsdragers rond de eeuwwisseling nagenoeg dood zijn verklaard. De verkopen zijn op dat moment nog maar een fractie van de gloriedagen in de jaren ’70. De plaatverkoop bereikt in Nederland een recordomzet in 1978, wanneer de soundtrack van Saturday Night Fever de bestverkochte plaat van het jaar is, met de musicalfilm Grease en Meat Loafs magnum opus Bat Out Of Hell in zijn kielzog. Zodra Philips in 1982 in samenwerking met zijn Japanse concurrent Sony de compact disc introduceert, zijn de dagen van de elpee geteld. Jack Poels, zanger en songschrijver van Rowwen Hèze, kan zich zijn eerste kennismaking met de glimmende schijfjes nog goed herinneren. “Op een gegeven moment was ik bij Dom van den Bergh in Venlo door de platenbakken aan het struinen en ik zie drie mensen op hun knieën rond een nieuw apparaat zitten. Ik hoorde muziek zoals ik het nog nooit gehoord had en dat was een cd van Dire Straits. De muziek vulde de ruimte. Zo helder en zo prachtig had ik het nog nooit gehoord. Dat was wel een ding voor mij. De cd-hausse was geboren.”
Doorzichtig na honderd keer draaien
De eerste cd die Jack Poels hoort, is Brothers In Arms, het eerste album waarvan er meer cd’s zouden worden verkocht dan elpees. Die cd is in 1985 zo populair dat er cd-fabrieken zijn die bijna uitsluitend dit album persen om aan de vraag te voldoen. De marketing rondom de geluidsdrager is er vooral op gericht om de voordelen aan te tonen ten opzichte van vinyl, waaronder het kristalheldere geluid, gebruiksgemak en de mogelijkheid om oneindig afgespeeld te worden zonder enige vorm van slijtage. “Het verhaal was dat je een plaat maar honderd keer kon afspelen en dat ‘ie daarna doorzichtig was”, weet Poels nog. “Vinyl raakte ondergesneeuwd, behalve bij puristen, voor de hoes en de warme klanken. Ik heb zelf nooit vinyl voor thuis gekocht, alleen voor het lokale jongerencentrum, dus ik miste het niet zo.” Veel platencollecties verhuizen in de jaren ’90 naar zolders en kelders ten faveure van de veel kleinere cd’s of komen zelfs bij het grofvuil terecht.
Niemand kan in de jaren ’80 vermoeden dat de muziekconsumenten van de toekomst toch weer de voorkeur geven aan het muziekmedium dat al in de jaren ’40 geïntroduceerd werd. In 2020 zijn er voor het eerst sinds 1988 weer meer elpees verkocht dan cd’s, zo blijkt uit jaarcijfers van de NVPI, de belangenvereniging voor de Nederlandse muziekmaatschappijen. De verkoop van vinyl nam vorig jaar met elf procent toe, wat neerkomt op een omzet van 17,1 miljoen euro — twee ton meer dan de cd-omzet. Naast klassiekers van Fleetwood Mac en Pink Floyd verkopen ook elpees van jonge artiesten als Harry Styles en Billie Eilish bijzonder goed. De bestverkochte elpee van 2020 in Nederland is The New Now van Danny Vera. Limburgse bands zien eveneens het heil in van de wederopstanding van vinyl. “Er valt genoeg aan te verdienen”, stelt Ingo Dassen, oprichter en gitarist van de progressieve rockband Lesoir.
Een album komt beter tot zijn recht
De band uit Maastricht bracht in mei het album Mosaic uit, zowel op cd als vinyl. “In de scene waarin wij opereren is het sowieso het geval dat men liever niet streamt”, legt Dassen uit. “Ik verkoop naast vinyl nog best veel cd’s. Het gaat gelijk op bij ons. Fans van ons genre zijn vaak audiofielen en die waarderen de kunst van het muziek maken en de energie die erin gestoken is, dus die geven er graag geld aan uit. Dat is wat dat betreft een fijne bijkomstigheid. Los daarvan is het voordeel van vinyl dat je de luisteraar verplicht een handeling te doen als ze verder willen luisteren. Daarnaast komt de muziek die wij maken het best tot zijn recht wanneer je een album in zijn totaliteit luistert. Je skipt niet snel een nummertje. Het is voor een artiest een fijne gedachte dat de luisteraar ervoor gaat zitten en wordt meegenomen in wat je hebt gecreëerd.”
Robin Piso, organist van het rocktrio DeWolff, prijst vooral het authentieke karakter van vinyl. “Wij zijn van jongs af aan al geïntrigeerd geweest door ambachtelijke producten en ambachtelijke kunst”, vertelt hij gedurende een autorit. “Ik zit nu op de snelweg en er rijdt een Peugot Expert naast me. Daar zit weinig flair in; wel ambacht, maar geen kunst. Terwijl je dat bij oude auto’s wel hebt. Zo is het met vinyl ook; het is een product waar je u tegen zegt.” Het drietal was dan ook verguld toen hun voormalige manager Ron Engelen jaren geleden meedeelde dat hun muziek op een plak vinyl vereeuwigd zou worden. “Ik weet nog waar ik was toen hij ons vertelde dan onze eerste EP, die alleen op cd was uitgebracht, ook op vinyl werd geperst. Dat was in het Parkstad Limburg Theater. Daar in de gang van de backstage. Wij stonden te springen. We gingen er niet van uit dat ‘ie op vinyl geperst zou worden, terwijl we het wel hartstikke cool vonden.”
Hipsters avant la lettre
Op het moment dat DeWolff zijn debuut-EP in 2009 op vinyl uitbrengt, wordt dat nog niet bepaald ‘sexy’ gevonden door leeftijdsgenoten. “Ik weet nog in het begin dat het voornamelijk oudere mensen waren die naar onze shows kwamen en niet de hippe jongeren”, lacht Piso. “Toen al helemaal niet, want de hipster bestond nog niet. Die oudere mensen zeiden: ‘Ik heb mijn vinyl allemaal weggegooid jaren geleden.’ Er was dus geen grote markt voor bij onze fanbase. In Duitsland speelde het meer. De oudere generatie daar had wel nog lang grijs haar en ze hadden de platenspeler ook nog. Daar was er meer animo voor. Later, toen retro hip werd, gingen mensen weer platenspelers kopen. Vooral van die Crossleys; prutdingetjes die er quasi-grappig uitzien.”
De eerste elpee met muziek van Jack Poels, als frontman van hardrockband Bad Edge, verschijnt in 1981. Lachend vertelt hij dat die platen kromtrokken. De release van de eerste (en aanvankelijk enige) elpee van Rowwen Hèze uit 1987 is evenmin geslaagd. “Ik weet nog dat we de eerste Rowwen Hèze-plaat hadden opgehaald uit de fabriek bij Dureco. We waren zo trots als een pauw. We hadden ze bij ons oefenhoek buiten neergezet en ik was aan het wachten tot de rest van de band kwam. Ineens kwam er iemand in paniek naar binnen gerend. ‘Godverdomme, een hond heeft in die platen gebeten.’ Allemaal beschadigde hoezen. Er is ook wat misgegaan met Buma Stemra. Het heeft niet altijd meegezeten met vinyl.” Bovendien wilde niemand de elpee hebben. “Ik denk dat we er 750 of duizend van hebben laten maken. Ze lagen in een platenzaak hier in de buurt, maar ze verkochten echt heel slecht. Onze drummer, Martîn (Rongen, red.), ging iedere week vragen of ze er iets van hadden verkocht. ‘Nee.’ Het was hopeloos. Ze verkochten voor geen meter.”
Vinyl verkoopt snel uit
Credit: Hans-Peter van Velthoven
Ruim dertig jaar later zijn Rowwen Hèze-fans wel geïnteresseerd in vinyluitgaves van de band uit America. “We zagen wel eens berichten voorbij komen op Facebook met de vraag: ‘Komt ‘ie ook op vinyl?’ Dus we wisten wel dat vinyl leefde, alleen toen brachten we de platen in eigen beheer uit en we hadden nog een pallet vol cd’s liggen. In die tijd was het een linke onderneming om te doen, vooral qua kosten. Het kost gewoon veel. Toen we de afweging gingen maken, woog de charme van het vinyl niet op tegen het commerciële aspect.” Inmiddels is Rowwen Hèze over de streep. Hun huidige platenfirma Modestus, gerund door Guus Meeuwis, brengt de nieuwe albums standaard op vinyl uit. De twee recente soloplaten van Poels, uitgebracht door Snowstar Records, zijn ook op vinyl te krijgen. De voormalige platenfirma van de groep, HKM, bracht onlangs enkele oude titels uit op vinyl, die oorspronkelijk nooit op elpee zijn verschenen. Ze verkochten razendsnel uit. “Het maakt me wel gelukkig dat het nu beschikbaar is voor iedereen die het wil hebben”, zegt Poels.
DeWolff heeft door de jaren heen verschillende oude titels op vinyl laten bijpersen. Eind vorig jaar verscheen de dubbelelpee Wolffpack in een gelimiteerde oplage van 550 stuks als pre-order. De reguliere editie, een enkele elpee met tien tracks, is in februari uitgebracht. “Naar mijn idee wordt er meer vinyl verkocht dan cd’s”, schat Piso. “Als je twee weken op tour gaat, moet je inschatten hoeveel je gaat verkopen. Cd’s nemen minder ruimte in beslag, maar vinyl verkoopt altijd uit. We schatten dat altijd te laag in. Het ligt ook aan het land. Hier in Nederland zijn mensen toch eerder geneigd om te denken: ‘Ik ga niet in de rij staan voor een Nederlandse band, ik ga wel naar een platenzaak.’ Terwijl iemand in Duitsland denkt: ‘Ik heb twee briefjes van honderd in mijn zak, doe de hele catalogus maar, want ik weet niet waar ik het kan krijgen.’ We verkopen sowieso meer bij buitenlandse shows.”
Hou het simpel
Volgens Ingo Dassen kan het ook voor kleinere bands rendabel zijn om hun albums op vinyl uit te brengen, al zijn er wel een paar dingen waar op gelet moet worden. “Als ik bands zou moeten adviseren die hun eerste vinylplaat willen uitbrengen, zou ik zeggen: keep it simple. Een kleurtje kan misschien nog wel, maar vermijd bepaalde kleurcombinaties of doorzichtigheid. Alles wat je extra wil, zijn extra kosten.” Naast de kosten voor het produceren van het vinyl, moet er ook een voorschot aan Buma Stemra worden betaald. Een fout die Jack Poels in 1987 maakte. Deze kosten kunnen echter worden terugverdiend als je lid bent van de auteursrechtenorganisatie en mits je alle plaatjes verkoopt. Van Mosaic heeft Lesoir duizend exemplaren op cd laten persen voor pakweg € 1.400,- (minus Buma Stemra-kosten) en vijfhonderd stuks op vinyl voor € 2.200,- (minus Buma Stemra). “De kosten om een cd te produceren zijn extreem laag, omdat er bijna geen vraag naar is”, licht hij toe. “Dat is gunstig voor ons. Vinyl is heel veel vraag naar, dus de prijs gaat dan iets omhoog en er zijn langere wachttijden.”
Lesoir wil zijn volgende release enkel op vinyl uitbrengen, met aan één kant een nummer van twee minuten en twintig seconden, refererend aan het voorbije jaar. Aan de andere kant komt een ets van kunstenaar Lars Ickenroth. Rowwen Hèze brengt speciaal voor Record Store Day, op zaterdag 12 juni, de vinylsingle Ierst Gedaon uit, voorafgaand aan het nieuwe album Onderaan Beginne, dat op 9 juli in twee varianten op vinyl verschijnt. Ondertussen is dat eerste vinylalbum van Rowwen Hèze, dat ze in 1987 aan de straatstenen niet kwijt werden, veel geld waard. Recent is er eentje voor € 195,- verkocht. “Van de eerste Rowwen Hèze-plaat heb ik nog een paar dozen staan”, onthult Poels. “Ik weet nog dat we uit ons oefenhok gingen en toen hadden we die dozen daar nog ergens. ‘Waar zetten we die neer?’ Niemand wou ze hebben, dus ze staan bij mij op zolder.” Poels kijkt uit naar Record Store Day, vanwege de fijne sfeer. “Net zoals vroeger bij Dom van den Bergh.”